Hoe zorgen voor minder ongevallen in de bouwsector?

Het aantal arbeidsongevallen in de bouw ligt nog altijd te hoog in België. Waarom doen we het minder goed dan sommige andere landen? En hoe implementeren we een (betere) veiligheidscultuur? 

Volgens de meest recente cijfers van Fedris, het Federaal Agentschap voor Beroepsrisico’s, vonden in 2016 in de bouwnijverheid 7.596 ongevallen met tijdelijke ongeschiktheid plaats. Fedris noteerde daarnaast 2.096 ongevallen met blijvende ongeschiktheid en 19 ongevallen met dodelijke afloop. Het aantal ongevallen neemt weliswaar elk jaar af, maar de ernstgraad zit terug in de lift. 
Eurostat plaatst de cijfers in Europees perspectief. Tussen 2010 en 2015 nam het aantal ernstige ongevallen in de bouw in ons land af met 28%. We doen het daarmee minder goed dan Nederland (-65%), maar iets beter dan Frankrijk (-24%). Dankzij de twee preventieadviseurs, Guy Van Beem, een risk engineer bij Federale Verzekering en Luc Aelvoet, een teamleader risicobeheersing bij Mensura, hier volgen enkele tips om het aantal arbeidsongevallen in de bouwsector te verminderen.

Verbloemde cijfers ?
De bouwsector is actief in alle domeinen waarin veel arbeidsongevallen voorkomen. In deze sector wordt er immers veel gewerkt op hoogte en met rollend materieel wat onvermijdelijk leidt tot een toename van het aantal arbeidsongevallen. 
Een andere belangrijke risicofactor is de evolutie van de werkomgeving. Bovendien wordt er geopereerd in ingewikkelde structuren met (neven)aannemers en onderaannemers waarbij de communicatie niet altijd vlot verloopt, mede door de grote diversiteit aan nationaliteiten actief in onze bouwsector. Niettemin, de ongevallencijfers vertonen de laatste jaren een dalende trend, tenminste wat frequentie betreft. Deze cijfers worden echter verbloemd omdat ze geen rekening houden met de arbeidsongevallen van interims en gedetacheerden werknemers. In de bouwsector wordt er vaak beroep gedaan op deze werknemers en de frequentie en ernst van de ongevallen binnen deze groepen is veel hoger.

Een veiligheidscultuur tot stand brengen
Door deze ontnuchterende cijfers vast te stellen, mikt de Confederatie Bouw op een halvering van het aantal arbeidsongevallen tegen 2020. Het idee is om een veiligheidscultuur te laten doordringen in alle geledingen van het bedrijf. Dat kan alleen als die cultuur vanuit het management wordt gedragen en consequent opgevolgd. 
Bijvoorbeeld, in andere risicovolle sectoren, zoals de petrochemie en de baggersector, klanten, eigenaars en opdrachtgevers zich bewust zijn van de vele gevaren en de grote (financiële) gevolgen van ongevallen, niet alleen qua menselijk leed, maar ook aan materiaal en installaties en zelfs voor de maatschappij. Dit bevordert de veiligheidscultuur binnen het bedrijf.
In de bouwsector is het gebruikelijk dat de praktische organisatie van het werk, hoe het er dagelijks aan toe gaat op de werf, geregeld wordt op een eerder laag niveau in het bedrijf. De leidinggevenden, zaakvoerders of werfleiders, zijn vaak slechts een beperkte tijd op de werf aanwezig.  Dit alles resulteert vaak in veel improvisatie en een houding van “We werken al ons hele leven op deze manier, dus waarom zouden we veranderen?”
Ook meer frequente inspecties, boetes en andere sancties voor onveilig gedrag zouden kunnen helpen. Zo kan in Nederland het ontbreken van adequate valbeveiliging aanleiding geven tot een boete en een bevel tot stillegging van de werf, terwijl in België inspecties veeleer zeldzaam zijn en vaak enkel gebeuren na een ernstig ongeval.

Veiligheid kost geld ?
In België zijn er tekenen van verbetering. Het klopt dat de bouwsector redelijk laat is om veiligheid te omarmen, maar in de laatste 20 jaar, sedert de invoering van de welzijnswet en het KB op de Tijdelijke of Mobiele Bouwplaatsen, is er een positieve evolutie. Er is nog een lange weg te gaan – er zijn jammer genoeg nog steeds bedrijven die veiligheid en preventie beschouwen als loze woorden.
Luc Van Beem : "Maar de veiligheidscultuur groeit in alle lagen van de bouwbedrijven, ook bij de kleinere ondernemingen, al is het logisch dat grotere bedrijven het voortouw nemen."
Bepaalde grote opdrachtgevers eisen dat aannemers een goed trackrecord kunnen voorleggen wat betreft veiligheid. Ze kiezen dus niet zonder meer voor de goedkoopste, die misschien ook de onveiligste is. Grote bouwbedrijven worden zich er bovendien van bewust dat ongelukken bij hun onderaannemers ook negatief op hen afstralen. Zware ongelukken kunnen ook afstralen op de opdrachtgever. Die imagoschade willen bedrijven vermijden.
Men stapt af van de gedachte dat veiligheid geld kost en evolueert naar de overtuiging dat veiligheid en productiviteit één geheel vormen. De preventiediensten zijn geëvolueerd en werknemers worden beter betrokken bij het streven naar meer veiligheid. Maar die betrokkenheid kan nog veel beter. Het moet een automatisme worden om eerst na te denken en dan pas te handelen.” Guy vult aan: “Ook opdrachtgevers en ontwerpers moeten nog meer hun verantwoordelijkheid nemen, hun werk en beslissingen hebben grote invloed op het veilig realiseren van een project.

Preventieve opleidingen
Veiligheid hoog op de agenda plaatsen doe je ook door aangepaste opleidingen te voorzien om het veiligheidsbewustzijn aan te scherpen. Het is ook belangrijk om het personeel van onderaannemers niet op een andere manier te bekijken. Bijvoorbeeld, na een zwaar ongeval bij een betonfirma is men het personeel van de onderaannemer gaan beschouwen als eigen werknemers op het gebied van opleidingen. Dat zorgt voor een aanzienlijke verbetering van de schadestatistieken bij deze klant. En dat is geen alleenstaand geval. 
Een ongeval is spijtig genoeg vaak een wake up call waarna er wél werk wordt gemaakt van het implementeren van een veiligheidsbeleid. Het doel is bedrijven aan te moedigen om preventief op te treden. Opleidingen, vaak gebaseerd op concrete voorbeelden, met foto's van gevaarlijke situaties en recente ongevallen in vergelijkbare sectoren, dragen hiertoe bij. Zo maken we het persoonlijker en brengen we veiligheidsbewustzijn bij. Ook de individuele verantwoordelijkheden moeten worden benadrukt. Men kan bijvoorbeeld gerechtelijk vervolgd worden als niet alle vloerelementen in een stelling aanwezig zijn en iemand ten val komt.
Een andere manier om de ernstcijfers te doen dalen, bestaat erin om de drempel te verlagen om na een ongeval terug naar het werk te komen. Hoe langer iemand afwezig is, hoe moeilijker het wordt om terug te keren. Het is belangrijk voor de werkgever om contact te houden en de medewerker te laten weten dat hij gemist wordt.

Luc Aelvoet: "We nemen een andere kijk op de situatie, durven dingen in vraag te stellen en werken samen met de klant om de beste oplossingen te vinden. »


Werfbezoeken - Hoe helpt Federale Verzekering arbeidsongevallen te voorkomen? 
Federale Verzekering houdt regelmatig werfbezoeken, waarbij onze mensen nadrukkelijk niet aanwezig zijn als schade-inspecteur – er is namelijk een strikte scheiding tussen de afdelingen schadegevallen en preventie. We kijken als buitenstaander met een externe blik naar de situatie. Wij durven dingen in vraag te stellen en trachten samen met de klant oplossingen te zoeken. Niet door de boeman of de bureaucraat met het vermanende vingertje te zijn, maar door in een positieve sfeer een cultuurverandering te doen plaatsvinden. Een ongeluk ligt vaak in een combinatie van factoren, een kleine onoplettendheid met grote gevolgen. Daar willen we de mensen bewust van maken. En dat werkt, want tenslotte wil iedereen graag heelhuids terug naar huis.



Checklist : Hoe evolueren naar minder ongevallen op de werf?

✔ Installeer een van bovenaf gedragen veiligheidscultuur.
✔ Betrek alle lagen van het bedrijf, inclusief onderaannemers.
✔ Zorg voor goede opleidingen over veiligheid en hou het onderwerp op de agenda.
✔ Vermijd improvisatie, ook bij wijzigingen aan het ontwerp.
✔ Zorg voor voldoende controle en inspectie.
✔ Beloon de voortrekkers van veilig gedrag.
✔ Reageer altijd als u gevaarlijke situaties ziet.